انواع پرسشنامه و کاربرد آنها

انواع پرسشنامه و کاربرد آنها

«پرسشنامه» (Questionnaire) یک ابزار تحقیقاتی در تحقیق علمی محسوب شده که متشکل از یک سری سوال به منظور جمع‌آوری اطلاعات از پاسخ دهندگان است. می‌توان پرسشنامه‌ها را نوعی مصاحبه کتبی دانست. البته پاسخ‌های مربوط به پرسشنامه‌ها را می‌توان به صورت حضوری، از طریق تلفن، کامپیوتر و پست الکترونیک یا پست سنتی نیز بدست آورد. پرسشنامه‌ها روشی نسبتاً ارزان، سریع و کارآمد برای به دست آوردن مقادیر زیادی اطلاعات از یک نمونه بزرگ از افراد جامعه آماری محسوب می‌شوند که در اغلب طرح‌های تحقیقی و بخصوص نظرسنجی‌ها، به کار می‌روند.انواع پرسشنامه و کاربرد آنها باری محقق مهم است.

اولین بار، انجمن آمار لندن در سال ۱۸۳۸ پرسشنامه‌ای طرحی کرد و آن را برای یک طرح آماری به کار برد. با توجه به کارایی مناسب در این شیوه گردآوری اطلاعات، تا به امروز نیز از این ابزار برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده می‌شود.

در این شیوه جمع‌آوری اطلاعات، مقادیر و داده‌ها، نسبتاً سریع جمع آوری می‌شوند، زیرا برای تکمیل پرسشنامه‌ها و ارائه پاسخ به سوالات، نیازی به حضور محقق نیست. در این صورت برای کسانی که امکان حضور برای مصاحبه را ندارند، پرسشنامه‌ها یک راه‌کار ایده‌آل محسوب می‌شوند. خوشبختانه به کمک پرسشنامه‌ها می‌توان هم متغیرهای کیفی و هم کمی را اندازه‌گیری کرده و برای تحقیقات و نظرسنجی‌های آماری به کار بست.

نکته: باید توجه داشت، سوالاتی که در پرسشنامه‌ها مطرح می‌شوند، دارای اریبی یا هدایت پاسخ‌دهنده به گزینه مورد نظر محقق نباشد. در غیر اینصورت، نتایج حاصل از طرح آماری، نامعتبر بوده و امکان شناخت مناسب از جامعه آماری میسر نخواهد شد.

موضوعی که در هنگام استفاده از پرسشنامه‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، تکمیل پرسشنامه‌ها توسط پاسخ‌دهنده است. یکی از مشکلات اساسی در پرسشنامه‌ها این است که پاسخ دهندگان ممکن است به دلیل بدست آوردن مطلوبیت بیشتر اجتماعی، وادار به دروغ گفتن بشوند. اکثر افراد می‌خواهند تصویری مثبت از خود ارائه دهند، بنابراین ممکن است حقیقت را تغییر داده تا نتیجه زیبا به نظر برسد. به عنوان مثال، دانش آموزان در طول نظرسنجی درباره معلم، ممکن است اغراق کرده تا جلب نظر معلم را در سال‌های بعد کسب کنند.

پرسشنامه‌ها می‌توانند وسیله موثری برای سنجش رفتار، نگرش، نظرات و اهداف تعداد نسبتاً زیادی از افراد باشد که با ارزان‌ترین و سریع‌ترین روش صورت می‌گیرد. اغلب محققان از پرسشنامه‌ها با سوالات باز یا بسته یا حتی ترکیبی از آن‌ها، برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده می‌کنند. این شیوه به نظر سودمند می‌رسد زیرا به معنای دستیابی به داده‌‌های کمی و کیفی است که از روش‌های دیگر با زمان و هزینه زیاد بدست می‌آیند. پس از ثبت و پاکسازی داده‌های جمع‌آوری شده، لازم است که تحلیل پرسشنامه‌ای روی آن‌ها صورت گرفته و نتایج یا فرضیه‌های تحقیق، مورد بررسی قرار گیرند. در اغلب موارد، تحلیل‌های آماری مناسب باید انتخاب شده و روی داده‌ها اجرا شوند.

خوشبختانه یکی از آموزش‌های فرادرس به موضوع طراحی پرسشنامه‌ها و نحوه ایجاد آن بوسیله ابزارها آنلاین گوگل فرم (Google Form)، اختصاص دارد. برای مشاهده این فیلم آموزشی، به لینکی که در ادامه آمده است، مراجعه کنید.

انواع مختلفی از پرسشنامه‌ها وجود دارد. یک پرسشنامه ممکن است با طرح سوالاتی با پاسخ‌های بسته اجرا شود یا شرکت‌کننده در طرح نظر سنجی، قادر به ارائه پاسخ به صورت باز باشد. البته ممکن است بعضی از پرسشنامه‌ها، سوالاتی داشته باشند که به صورت ترکیبی از هر دو نوع پاسخ‌ها تشکیل شده باشد. در ادامه به بعضی از شیوه‌های طراحی پرسشنامه‌ها اشاره کرده و معایب و مزایای آن‌ها را مورد بحث قرار می‌دهیم. همچنین در انتهای متن، بعضی از ملاحظات هنگام طراحی پرسشنامه را یادآوری کرده و به معرفی ابزار آنلاین به نام فرم‌های گوگل (Google Forms) برای ایجاد پرسشنامه‌ها (باز یا بسته یا ترکیبی) خواهیم پرداخت.

www.DigiFiles.org