تاثیر نظریه مقاصد الشریعه بر حقوق کیفری ایران

تاثیر نظریه مقاصد الشریعه بر حقوق کیفری ایران

فقه و حقوق کیفری ایران و اسلام متاثر از مباحث الفاظ اصول فقه،قواعدی را در باب جرائم و مجازات ها وضع نموده است که در کتب قانون مجازات و شروح آن شاهد،می باشند.بخشی از مجازاتها به نظر بستر عقلانی خود را از دست داده و یا حداقل به جهت ناسازگاری با قواعد کیفری و اوضاع و احوال زمانه،قابل تجدیدنظر به نظر می رسند.تحقیق در مبانی فقهی و اصولی این دسته از مجازاتها خصوصاً مجازاتهای خشن که از نظر حقوقدانان،کیفرشناسان،جرم شناسان نه تنها در بهبود اوضاع و آمار جرائم تاثیر ندارند بلکه باعث تنش های اجتماعی،اخلاقی نیز می شوند،نشان می دهدکه به لحاظ اصولی بر اساس قاعده حجیت ظواهر کلام متکلمین دارای اعتبار و قابل استناد هستند.تاثیر نظریه مقاصد الشریعه بر حقوق کیفری ایران مفید است.

مشکل و مسئله از اینجا حاصل می شود که نظریه حجیت و به تبع آن استناد به ظواهر،همواره امری عقلائی به نظر نمی رسد.نظریات رقیب دیگری هم هستند که امکان اعتبار ظواهر کلام را برای تمام ازمنه و امکنه مورد انتقاد قرار می دهند و برای هر متنی،سطوح متعددی از معنارادرنظر می گیرند. از جمله این نظریات،نظریه مقاصد الشریعه است.طی این دیدگاه که درفقه قدیم جستجوی علل احکام بوده،از دوران غزالی و شاطبی تاکنون،فقیهان بسیاری مقاصدی محسوب شده اند.اهل سنت در این خصوص بسیار زحمت کشیده اند.فقیهان مالکی به این مهم شهره اند.از شیعیان امام خمینی،آیت اله سیدمحمدحسن مرعشی شوشتری،استاد گرجی،فتاوا وآراء مقاصدی دارند. در فقه مقاصدی گفته می شود،مقاصد اصلی شارع خارج از متن و حتی از خود متون شرعی قابل دریافت است.مقاصدی ها گویند تفسیر و تاویل متن باید درراستای مقاصد اصلی شارع باشد.متون مربوط به مجازاتها هم تابع همین قاعده اند.این قاعده نظریه مقاصد شریعت نام دارد.

درزمینه فقه وحقوق مقاصدی مهمترین آثار کهن، کتاب المستصفی از ابوحامد غزالی والموافقات فی الاصول الشریعه اثر ابولاسحاق شاطبی است،از متاخرین اهل سنت ،قرضاوی در مجموعه آثارش نمونه بارز فقه مقاصدی را ارائه کرده و از بین فقهای شیعی امام خمینی(ره) در برخی اجتهاداتشان و حتی شیوه تفسیری شان تحت تاثیر رویکرد مقاصدی قرار دارند،آیت اله سید محمدحسن مرعشی شوشتری در کتاب دیدگاههای نو در حقوق کیفری ایران،دکتر گرجی در مصاحبه های پیرامون امام خمینی(ره)،آیت اله بروجردی در مجموعه مقالات،رویکرد مقاصدی دارند.

کتاب معروف اجتهاد پویای دکتر علیرضا فیض نیز بطور تخصصی به فقه مصالح و مقاصد پرداخته است.

www.DigiFiles.org