انواع پرسشنامه و کاربرد آن ها

پرسشنامه یک ابزار تحقیقاتی در تحقیق علمی محسوب شده که متشکل از یک سری سؤال به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات از پاسخ‌دهندگان است. می‌توان پرسشنامه‌ها را نوعی مصاحبه کتبی دانست. البته پاسخ‌های مربوط به پرسشنامه‌ها را می‌توان به‌صورت حضوری، از طریق تلفن، کامپیوتر و پست الکترونیک یا پست سنتی نیز به دست آورد. پرسشنامه‌ها روشی نسبتاً ارزان، سریع و کارآمد برای به دست آوردن مقادیر زیادی اطلاعات از یک نمونه بزرگ از افراد جامعه آماری محسوب می‌شوند که در اغلب طرح‌های تحقیقی و بخصوص نظرسنجی‌ها، به کار می‌روند. اولین بار، انجمن آمار لندن در سال ۱۸۳۸ پرسشنامه‌ای طرحی کرد و آن را برای یک طرح آماری به کاربرد. با توجه به کارایی مناسب در این شیوه گردآوری اطلاعات، تا به امروز نیز از این ابزار برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده می‌شود. انواع پرسشنامه و کاربرد آن ها بسیار برای محقق مفید است.

• انواع پرسشنامه بر اساس نوع داده

معمولاً دو نوع پرسشنامه در طرح‌های تحقیقاتی مورداستفاده قرار می‌گیرند. «پرسشنامه‌های کمی و «پرسشنامه‌های کیفی البته این طبقه‌بندی، مرتبط باهدف طرح تحقیق صورت گرفته است. به این معنی که ممکن است طرح آماری، برای نشان داده تغییرات برای یک متغیر کمی باشد، یا اینکه ویژگی‌‌های اصلی یک متغیر کیفی، شناخته و موردبررسی قرار گیرد.

• پرسشنامه اکتشافی (کیفی)

پرسشنامه کیفی به‌عنوان پرسشنامه‌های بدون ساختار نیز شناخته می‌شوند. از چنین پرسشنامه‌ای اغلب برای جمع‌آوری داده‌های کیفی استفاده می‌شود. منظور از داده‌های کیفی، اطلاعاتی است که می‌توانند مشاهده و ثبت شوند، اما ماهیت عددی ندارد. معمولاً چنین داده‌هایی برای طبقه‌بندی و گروه‌بندی جامعه موردبررسی، مناسب هستند.برای مثالی از داده‌های کیفی، حالتی را در نظر بگیرید که شخصی در مورد نوشته‌های شما در یک وبلاگ، نظرات خود را ارائه دهد. او ممکن است مواردی راجع به لحن، وضوح و شفافیت، انتخاب کلمه و غیره را تذکر دهد. این داده‌ها به پژوهشگران کمک می‌کنند تا نوشتار خود را دسته‌بندی کنند. پرسشنامه‌های اکتشافی هنگامی‌که در مراحل اولیه هستید و می‌خواهید قبل از طراحی راه‌حل یا فرضیه بیشتر درباره یک موضوع بدانید، ایدئال هستند. به‌عنوان‌مثال، اگر در مراحل اولیه تولید محصول هستید و اطلاعات کافی در مورد بازار ندارید، پرسشنامه‌های اکتشافی ابزاری مناسب برای سنجش بازار و شناخت آن خواهند بود.

• پرسشنامه استانداردشده رسمی (کمی)

پرسشنامه‌های استانداردشده یا ساخت‌یافته برای جمع‌آوری داده‌های کمی استفاده می‌شوند که اطلاعات ثبت‌شده به‌صورت تعداد یا عدد است.متغیرهای کمی، شامل داده‌های قابل‌اندازه‌گیری هستند بدین معنی که می‌توان از آن‌ها برای محاسبات ریاضی یا تجزیه‌وتحلیل آماری استفاده کرد. در اصل این‌گونه متغیرها به سوا لاتی نظیر، «به چه تعداد»، «به چه اندازه»، پاسخ می‌دهند. وقتی‌که شما قبلاً یک فرضیه اولیه را در نظر گرفته یا نمونه اولیه‌ای برای یک محصول ایجاد کرده باشید، بهتر است از پرسشنامه‌های استاندارد برای جمع‌آوری داده‌ها، استفاده کنید. برای مثال بعد از توسعه محصول، از پرسشنامه‌های استانداردشده برای بررسی میزان رضایت مشتریان استفاده خواهید کرد.به همان اندازه که نوع پرسشنامه‌ها در طرح تحقیق مهم هستند، نوع سؤالی که در پرسشنامه‌ها انتخاب می‌کنید نیز مهم است.

نوع دیگر طبقه‌بندی پرسشنامه‌ها، بر اساس نوع پاسخ سؤالات آن صورت می‌گیرد. با توجه به اینکه پاسخ‌دهنده حق انتخاب از گزینه‌های موجود، پاسخ دو وضعیتی یا ورود عبارت متنی یا عددی را داشته باشد، پرسشنامه‌ها، به گونه‌های، پاسخ بسته و پاسخ باز می­باشد

در حقیقت، این طبقه‌بندی مربوط به نوع پاسخ سؤال یا سؤالات پرسشنامه‌ها است. به این معنی که ممکن است در یک پرسشنامه، همه سؤالات، دارای پاسخ‌های دوگزینه‌ای یا دو وضعیتی باشند یا بعضی از سؤالات، دوگزینه‌ای، بعضی دیگر پاسخ بسته، یا باز باشند.

• پرسشنامه با پاسخ‌های بسته

در سؤالات با پاسخ‌های بسته، پاسخ‌دهنده فقط باید از بین گزینه‌های موجود، یکی که بیشتر با نظرش مطابقت دارد را انتخاب کرده و به‌عنوان نتیجه سؤال، ارائه دهد. به این دلیل، پرسشنامه‌ای با چنین سوا لاتی را به‌عنوان پرسشنامه‌ای ساخت‌یافته می‌شناسیم. داده‌هایی را که در این دسته قرار می‌گیرند، داده‌های اسمی می‌نامند. پاسخ‌های بسته معمولاً شامل لیست‌ها یا انتخاب‌های از گزینه‌هایی هستند که پاسخ‌دهنده می‌تواند از بین آن‌ها، مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کند. سؤال‌های بسته همچنین می‌توانند داده‌های ترتیبی ارائه دهند که به‌صورت پاسخ‌های مرتب‌شده هستند که اغلب شامل استفاده از مقیاس رتبه‌ای برای اندازه‌گیری قدرت نگرش‌ها یا احساسات محسوب می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، ترتیب مقادیر می‌تواند به‌صورت کاملاً موافق / موافق / خنثی / مخالف / کاملاً مخالف / باشد که یک طیف لیکرت پنج سطحی است. این رویکرد برای تحقیقات کمی مناسب است.

• پرسشنامه با پاسخ­های باز

در این رویکرد مصاحبه­شونده می­تواند به آنچه دیدگاهش است پاسخ دهد، این رویکرد برای تحقیقات کیفی و به‌منظور تعیین دامنه ممکن پاسخ‌ها در مراحل ابتدایی فرآیند تحقیق بسیار مفید است.

www.DigiFiles.org